Εργασία για την Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (3) - Ιουστινιανός Α΄

Β΄ Γυμνασίου, Εργασία στην Ιστορία (3) 

Φύλλο Εργασίας 3

Επανάληψη στον Ιουστινιανό Α΄

1) Διαβάζουμε ξανά την ενότητα για τον Ιουστινιανό Α΄.

2) Μελετάμε προσεκτικά τις παρακάτω πηγές,
όπως δείξαμε στην προηγούμενη δραστηριότητα και απαντάμε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.

ΠΗΓΕΣ

Πηγή 1

«Σημαντικότερο και μονιμότερο επίτευγμα της βασιλείας του Ιουστινιανού ήταν η κωδικοποίηση του ρωμαϊκού δικαίου. Με τη διεύθυνση του Τριβωνιανού το έργο ολοκληρώθηκε μέσα σε εκπληκτικά σύντομο χρονικό διάστημα. Σε πρώτη φάση συγκεντρώθηκαν σε μια συλλογή όλα τα αυτοκρατορικά διατάγματα που ίσχυαν από την εποχή του Αδριανού (σημ. Ρωμαίος αυτοκράτορας στις αρχές του 2ου αι. μ.Χ.). Η συλλογή αυτή … δημοσιεύτηκε το 529 ως Ιουστινιάνειος Κώδιξ. … Ακόμη πιο σημαντικό επίτευγμα ήταν η δημοσίευση το 533 των Πανδεκτών.  Οι Πανδέκτες είναι η συλλογή των συγγραμμάτων εκείνων των κλασικών ρωμαίων  νομομαθών, που μαζί με τους αυτοκρατορικούς νόμους αποτελούσαν το κύριο σώμα της ισχύουσας νομοθεσίας. Ο Ιουστινιάνειος Κώδικας (…) στηρίζεται στην εργασία των προηγούμενων αιώνων, ενώ οι Πανδέκτες είναι εντελώς καινούργιο έργο. Για πρώτη φορά συγκεντρώθηκαν τώρα με σύστημα οι αναρίθμητες και πολλές φορές αντιφατικές γνωμοδοτήσεις των ρωμαίων νομομαθών. Εκτός από τον Κώδικα και τους Πανδέκτες, οι Εισηγήσεις αποτελούν ένα εγχειρίδιο νομικών σπουδών που περιέχει εκλογή από τα άλλα δύο κύρια έργα.»

(Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, έκδ. Στ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1978,  τόμ. 1, σελ. 141)

Πηγή 2

«Τα γεγονότα του 532 έχουν μείνει γνωστά στην ιστορία ως η Στάση του Νίκα (…). Η δυσφορία που είχαν προκαλέσει οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις και η βαριά φορολογία καθώς και οι αυθαιρεσίες ορισμένων αξιωματούχων εκφράστηκαν μέσω των δήμων των Πράσινων και των Βένετων στον Ιππόδρομο. Τα συνθήματα εναντίον του αυτοκράτορα και οι μικροσυμπλοκές που ακολούθησαν είχαν σαν αποτέλεσμα τη σύλληψη και τον απαγχονισμό ορισμένων δημοτών. Δύο από τους κατάδικους που γλίτωσαν φυγαδεύτηκαν αναζητώντας άσυλο σε μια εκκλησία. Όταν στις 13 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκαν οι αγώνες στον Ιππόδρομο, ο λαός αξίωσε αθώωση των δύο ανδρών. Η άρνηση του Ιουστινιανού προκάλεσε την αντίδρασή τους, που εκδηλώθηκε όχι μόνο με συνθήματα κατά του αυτοκράτορα αλλά και με πυρπόληση κτηρίων της Πρωτεύουσας, ανάμεσα στα οποία και η Αγία Σοφία. Το σύνθημα που τους εμψύχωνε ήταν "Νίκα", σύνθημα που συνήθως φώναζαν στον ιππόδρομο.(…)

Επαναστατημένοι πολίτες μετέφεραν τον Υπάτιο, ανιψιό του Αναστάσιου (σημ. αυτοκράτορας του Βυζαντίου από το 491 ως το 518), στον Ιππόδρομο και τον ανακήρυξαν αυτοκράτορα. Ο Ιουστινιανός ετοιμαζόταν να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη, όταν την απόφασή του ανέτρεψε η Θεοδώρα με τη δυναμική παρέμβαση και το λόγο της. Οι στρατηγοί Bελισάριος και Μούνδος αποφάσισαν να καταστείλουν την επανάσταση. Ακολούθησε μεγάλη σφαγή του συγκεντρωμένου πλήθους στον Ιππόδρομο, που ανέρχεται, όπως πιστεύεται στους 30.000 ανθρώπους. Την επόμενη ημέρα ο Υπάτιος εκτελέστηκε. Η εξέγερση έλαβε τέλος ύστερα από έξι ημέρες. Η καταστολή της σήμανε την ενίσχυση της εξουσίας και της δύναμης του Ιουστινιανού.  

(Από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού)

Πηγή 3

«Ένας από τους κυριότερους στόχους του Ιουστινιανού, που καθόρισε πρώτιστα την εξωτερική αλλά και σε μεγάλο μέρος την οικονομική και θρησκευτική πολιτική του, ήταν η αποκατάσταση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Ο αυτοκράτορας ήταν όμως υποχρεωμένος να αντιμετωπίσει τους μακροχρόνιους εχθρούς στα ανατολικά σύνορα αλλά και τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν στα βόρεια της αυτοκρατορίας. Για να διασφαλίσει τα ανατολικά σύνορά του, ύστερα από τέσσερα χρόνια ένοπλων αγώνων, έκλεισε το 532 ειρήνη με τους Πέρσες χωρίς ευνοϊκούς όρους για το Βυζάντιο. Ωστόσο, η ενασχόληση του βυζαντινού στρατού στη Δύση είχε σαν αποτέλεσμα την καταπάτηση της ειρήνης και τη λεηλασία πολλών περιοχών της Ανατολής. Όταν καταστράφηκε η Αντιόχεια, ο αυτοκράτορας αναγκάστηκε να ζητήσει ανακωχή. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες πολεμικές επιχειρήσεις και μακροχρόνιοι αγώνες, με αποτέλεσμα τη σύναψη ειρήνης για πενήντα χρόνια, το 561. Οι Πέρσες άφηναν στους Βυζαντινούς τη Λαζική στον Εύξεινο Πόντο και οι Βυζαντινοί υποχρεούνταν να πληρώνουν το τεράστιο ποσό ετήσια χορηγία των 30.000 χρυσών νομισμάτων. Παράλληλα οι Πέρσες παραχωρούσαν θρησκευτική ελευθερία στους χριστιανούς που ζούσαν σε περσικό έδαφος υπό τον όρο να εγκαταλείψουν κάθε θρησκευτική προπαγάνδα.

O δεύτερος σημαντικός κίνδυνος για την αυτοκρατορία βρισκόταν στα βόρεια σύνορά της. Εκεί συνωστίζονταν γερμανικά φύλα, όπως οι Έρουλοι, οι Λογγοβάρδοι και οι Γήπαιδες, αλλά και οι Σλάβοι και οι Ούννοι. Με τους πρώτους ο Ιουστινιανός κατόρθωσε να συνάψει ειρήνη. Ωστόσο, η απουσία στρατού από την περιοχή του Δούναβη έδωσε την ευκαιρία στους Ούννους και τους Σλάβους να πραγματοποιήσουν σφοδρές επιδρομές και λεηλασίες στις βαλκανικές περιοχές, φτάνοντας όχι μόνο μέχρι την Κωνσταντινούπολη αλλά και μέχρι την Πελοπόννησο. Οι επιδρομές είχαν εξαιρετικά δυσμενή αποτελέσματα σε ορισμένες περιοχές, καθώς αυτές εξαντλούνταν οικονομικά και υφίσταντο σημαντική πληθυσμιακή μείωση.»

(Από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού)

Πηγή 4

«… Ωστόσο το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού δεν ήταν απλώς μηχανική και κατά συνέπεια απόλυτα πιστή απομίμηση του αρχαίου ρωμαϊκού δικαίου. Οι νομομαθείς του Ιουστινιανού όχι μόνο συνέπτυξαν αλλά και σε μερικά σημεία τροποποίησαν το κλασικό ρωμαϊκό δίκαιο, έτσι ώστε το κωδικοποιημένο δίκαιο να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνικής τάξεως και να εναρμονιστεί με τις εντολές της χριστιανικής ηθικής και το εθιμικό δίκαιο της εξελληνισμένης Ανατολής. Σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα στο οικογενειακό δίκαιο, η χριστιανική επίδραση οδήγησε σε πιο ανθρωπιστικές νομικές αντιλήψεις. (…) Στο νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού βασίστηκε όλη η μεταγενέστερη εξέλιξη του βυζαντινού δικαίου… Η κωδικοποίηση του δικαίου από τον Ιουστινιανό άσκησε ανυπολόγιστη επίδραση στη διαμόρφωση των νομικών και πολιτικών αντιλήψεων της Δύσεως. Από τότε και ως τη σύγχρονη εποχή το ρωμαϊκό δίκαιο, με τη μορφή που του είχαν δώσει οι νομικοί του Ιουστινιανού, αποτέλεσε το πιο σημαντικό στοιχείο στην εξέλιξη του δικαίου σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.»

(Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, έκδ. Στ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1978,  τόμ. 1, σελ. 142-143)

Ερωτήσεις

1.     Με βάση την κατάλληλη πηγή (μία από τις παραπάνω) και τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις: α) Ποια ήταν η εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού; β) Ποια προβλήματα προκάλεσε στη χώρα;

2.      Με βάση την κατάλληλη πηγή (μία από τις παραπάνω) και τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις: Ποια ήταν τα αίτια της «Στάσης του Νίκα»; Πώς  και από ποιους τερματίστηκε η στάση αυτή; Ποιες ήταν οι συνέπειες της ενέργειας αυτής;

3.      Με βάση την κατάλληλη πηγή (μία από τις παραπάνω) και τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις: α) Τι ήταν ο «Ιουστινιάνειος Κώδικας», τι οι «Πανδέκτες» και τι οι «Εισηγήσεις»; γ) Σε τι διέφεραν μεταξύ τους ο «Ιουστινιάνειος Κώδικας» και οι «Πανδέκτες»; δ) Πού βασίστηκε η συγγραφή των «Εισηγήσεων»;

4.      Με βάση την κατάλληλη πηγή (μία από τις παραπάνω) και τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στην ερώτηση: Το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού ήταν μια απλή απομίμηση – αντιγραφή του παλιού ρωμαϊκού δικαίου;

5.      Με βάση την κατάλληλη πηγή (μία από τις παραπάνω) και τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στην ερώτηση: Γιατί το βιβλίο σας χαρακτηρίζει το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού ως το διαρκέστερό του έργο; Ποια είναι η διαχρονική του σημασία;

Και για παιχνίδι - μάθημα με την πλατφόρμα Quizlet (flashcards)