Σουρεαλισμός: βασικές αρχές

Πορτρέτο του Αντρέ Μπρετόν από τον Victor Brauner

«Το όνειρο αντιπροσωπεύει στη ζωή μας ένα κομμάτι του χρόνου όχι μικρότερο ίσως από εκείνο της εγρήγορσης. Είναι δηλαδή ουσιαστικό μέρος της ύπαρξής μας. Στο όνειρο, ο άνθρωπος ικανοποιείται πλήρως από ό,τι του συμβαίνει. Γιατί επομένως να μην είναι δυνατό να βρεθεί μια μέρα για το όνειρο και την εγρήγορση, αυτές τις δύο καταστάσεις που φαινομενικά είναι αντίθετες, ένα σημείο συνάντησης, στο οποίο αυτές διαλύονται, δίνοντας τόπο σ΄ ένα είδος απόλυτης πραγματικότητας, υπερ-πραγματικότητας;
Αυτή είναι η σουρεαλιστική προοπτική του Breton· αλλά στο μεταξύ, από τώρα δηλαδή, είναι ανάγκη να μάθουμε να ελευθερώνουμε τις δυνάμεις του υποσυνείδητου Εγώ μας, ακόμα και στην κατάσταση της εγρήγορσης· είναι ανάγκη να βρούμε τους τρόπους για να παρεμβάλουμε στη διαλυμένη ζωή των ημερών μας τη θαμμένη φωνή του πνεύματός μας, αυτή τη φωνή που τείνουν να καταχωνιάσουν οι πιο βίαιες συμβατικότητες. Να λοιπόν τι είναι ο σουρεαλισμός: «Όχι ένα μέσο καινούριας έκφρασης, αλλά ένα μέσο για την ολοκληρωτική απελευθέρωση του πνεύματος και όλων όσων του μοιάζουν.

Ποιος είναι επομένως ο ακριβής ορισμός του σουρεαλισμού; Τον δίνει ο Breton «μια για πάντα»: «Ο σουρεαλισμός είναι καθαρός ψυχικός αυτοματισμός, μέσω του οποίου μπορούμε να εκφράσουμε, είτε προφορικά είτε γραπτά ή και με άλλους τρόπους, την πραγματική λειτουργία της σκέψης· είναι αυτό που υπαγορεύει η σκέψη, όταν απουσιάζει ο έλεγχος που ασκεί η λογική, μακριά από κάθε αισθητική ή ηθική ανησυχία.»

«Αυτοματισμός» επομένως είναι η λέξη – κλειδί της ποιητικής του σουρεαλισμού. »

Απόσπασμα από το βιβλίο του Μάριο ντε Μικέλι, Οι πρωτοπορίες της τέχνης του εικοστού αιώνα, μτφρ. Λένα Παπαματθαιάκη, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1983, σελ. 189